Polska procedura karna przewiduje dwa tryby ścigania przestępstwa – z oskarżenia publicznego oraz prywatnoskargowy. Tryb prywatnoskargowy umożliwia osobie pokrzywdzonej pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa popełnionego na jej szkodę. Przed wniesieniem prywatnego aktu oskarżenia należy dowiedzieć się, jak skutecznie wnieść je do sądu oraz jakie wymogi powinno spełniać.
Czym jest prywatny akt oskarżenia?
Prywatny akt oskarżenia to sposób, w jaki pokrzywdzony może zainicjować postępowanie karne. Zgodnie z art. 59 kpk pokrzywdzony może wnosić i popierać oskarżenia o przestępstwa ścigane w trybie prywatnoskargowym. Są to następujące przestępstwa:
- nieumyślne średnie bądź lekkie uszkodzenie ciała nietrwające dłużej niż 7 dni – art. 157 2 i 3 kk,
- lekkie uszkodzenie ciała nietrwające dłużej niż 7 dni – art. 157 4 kk,
- naruszenie nietykalności cielesnej – art. 217 1 kk,
- zniesławienie, pomówienie – art. 212 § 1 i 2 kk,
- zniewaga – art. 216 kk
Prawo do złożenia prywatnego aktu oskarżenia przysługuje jedynie stronie pokrzywdzonej, czyli osobie fizycznej lub prawnej, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przestępstwem. Akt oskarżenia może być sporządzony przez pokrzywdzonego lub jego pełnomocnika – radcę prawnego lub adwokata. Podczas składania aktu oskarżyciel zobowiązany jest do dołączenia dowodu zapłaty zryczałtowanej równowartości wydatków na kwotę 300 zł lub wniosek o zwolnienie od tej opłaty wraz z uzasadnieniem.
Co powinien zawierać prywatny akt oskarżenia?
Treść prywatnego aktu oskarżenia różni się w zależności od popełnionego czynu. Są jednak pewne elementy obowiązkowe, stanowiące minimalny standard, jakie musi dany akt zawierać, niezależnie od rodzaju zgłaszanego przestępstwa. Elementy te określa art. 487 kpk i są to: oznaczenie osoby oskarżonego, oznaczenie zarzucanego oskarżonemu czynu oraz wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie. Do wskazania osoby oskarżonej wystarczy już samo imię i nazwisko, jeżeli jednak znane nam są dodatkowe dane, jak miejsce zamieszkania, warto je podać. Dowodami w sprawie mogą być np. zeznania świadków, dokumenty czy korespondencja. Ponadto, zgodnie z art. 119 § 1 kpk należy oznaczyć organ, do którego kierujemy akt oskarżenia, dane oraz adres pokrzywdzonego wnoszącego, treść (jeśli zachodzi taka potrzeba, to z uzasadnieniem) oraz datę i podpis osoby składającej akt oskarżenia.
Samodzielne występowanie przed sądem wymaga sporej wiedzy i zaangażowania. Warto już na etapie sporządzania prywatnego aktu oskarżenia skorzystać z pomocy profesjonalisty. Im lepiej będzie sporządzony akt, tym większe szanse na pomyślne rozstrzygnięcie. - informuje specjalistka z kancelarii dr Beaty Bieniek w Zabrzu.
Wniesienie prywatnego aktu oskarżenia z pomocą organów ścigania
To drugi, znacznie mniej sformalizowany sposób na wszczęcie postępowania prywatnoskargowego. Zgodnie z art. 488 kpk pokrzywdzony ma możliwość złożenia ustnej bądź pisemnej skargi na Policji. Wówczas Policja kieruje skargę do właściwego sądu, a w razie potrzeby ustali sprawcę przestępstwa, jeżeli nie jest on znany osobie pokrzywdzonej oraz zabezpieczy dowody.
Przedawnienie karalności przestępstw prywatnoskargowych
Przy przestępstwach prywatnoskargowych upływ czasu ma szczególne znaczenie. Zgodnie z art. 101 § 2 kk maksymalny czas, w którym pokrzywdzony może zainicjować postępowanie karne, wynosi 3 lata od czasu popełnienia przestępstwa oraz rok czasu od momentu, w którym pokrzywdzony dowiedział się o sprawcy. Termin ten zakłada bezzwłoczną aktywność pokrzywdzonego w zakresie ścigania przestępstwa i jest gwarancją co do wiarygodności oskarżyciela.
Czy prokurator bierze udział w sprawach z oskarżenia prywatnego?
Prokurator może wszcząć postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego lub wstąpić do postępowania już wszczętego, pod warunkiem, że wymaga tego interes społeczny. Wówczas to na prokuratorze ciąży obowiązek wykazania, że oskarżony dopuścił się określonego przestępstwa. Każdorazowo zależy to od autonomicznej decyzji prokuratora i nie podlega ona żadnej kontroli procesowej. Jeżeli tak się stanie, można złożyć oświadczenie o zamiarze działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego lub przyłączyć się do postępowania. Należy to zrobić przed rozpoczęciem przewodu sądowego.
