Pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia – tj. w trybie natychmiastowym – w dwóch przypadkach: z winy pracownika - zwolnienie dyscyplinarne, jak i w określonych sytuacjach, gdy pracownik nie zawinił.
Rozwiązanie umowy z winy pracownika – kiedy?
Kodeks pracy przewiduje trzy przypadki, w których pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Są to:
- ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,
- popełnienie (w czasie trwania umowy o pracę) przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie pracownika na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu,
- zawiniona utraty przez pracownika uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Ponadto, pracodawca jest ograniczony terminem, bowiem takie rozwiązanie umowy może nastąpić jedynie w ciągu 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę informacji o wystąpieniu okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.
Rozwiązanie umowy bez winy pracownika – kiedy?
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia bez winy pracownika może nastąpić w dwóch przypadkach – gdy niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż określone kodeksowo ramy czasowe bądź też w przypadku usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Warto jednocześnie nadmienić, że takie rozwiązanie umowy nie może nastąpić w przypadku nieobecności spowodowanej opieką nad dzieckiem przez czas pobierania z tego tytułu zasiłku lub w przypadku odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną przez czas pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku, a także po stawieniu się pracownika do pracy w związku z ustaniem przyczyny nieobecności.
W obu sytuacjach, jeśli w zakładzie pracy działa zakładowa organizacja związkowa, to pracodawca musi zasięgnąć opinii takiej organizacji. W przypadku zastrzeżeń co do zasadności rozwiązania umowy, opinia taka jest wyrażana niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni.
Gdy nie zgadzam się z rozwiązaniem umowy o pracę…
Jeśli pracownik uważa, że rozwiązanie z nim umowy o pracę nastąpiło niezgodnie z prawem, bądź gdy powołana przez pracodawcę przyczyna nie stanowi podstawy do rozwiązania umowy o pracę w trybie bez wypowiedzenia, może on skierować w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę odwołanie do właściwego sądu z roszczeniem o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie.
W przypadku przywrócenia do pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy w wysokości nie mniejszej niż jednomiesięczna pensja, nie więcej jednak niż za 3 miesiące, z zastrzeżeniem, że jeśli pracownik podlegał ochronie przedemerytalnej, był pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, ojcem wychowującym dziecko lub innym członkiem najbliższej rodziny w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, to wynagrodzenie przysługuje za okres wypowiedzenia.
Drugim roszczeniem przysługującym pracownikowi jest roszczenie o odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, jednak w sytuacji, gdy zawarta była umowa na czas określony, to odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do kiedy umowa miała obowiązywać.
Co istotne, jeżeli rozwiązanie umowy z naruszeniem przepisów nastąpiło w okresie wypowiedzenia, to pracownik ma możliwość dochodzenia wyłącznie odszkodowania w wysokości za czas pozostały do końca okresu wypowiedzenia.
Ochrona prawa stosunku pracy
Stosunek pracy, z uwagi na swoją szczególną rolę podlega prawnej ochronie. Stąd też ustawodawca przewidział dość ograniczone sytuacje, w których istnieje możliwość wypowiedzenia umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. W przypadku jednak gdy nastąpi ono z naruszeniem przepisów, pracownikowi przysługują co do zasady dwojakie uprawnienia: roszczenie o przywrócenie do pracy albo roszczenie o odszkodowanie. Wybór pomiędzy nimi należy co prawda do pracownika, jednak sąd może uznać żądanie przywrócenia do pracy za niemożliwe do spełnienia lub niecelowe i orzeknie wówczas o obowiązku wypłaty odszkodowania.
