Co roku w Polsce około 15 tysięcy osób zapada w śpiączkę, jeśli następuje wybudzenie, to wiele z nich pozostaje w stanie wegetatywnym, bez kontaktu z otoczeniem. Cyber-oko to nowoczesne urządzenie, które daje szansę na kontakt ze światem zewnętrznym. Monitor połączony ze specjalnym komputerem umożliwia dotarcie do osób, które za pomocą ruchu oka, są w stanie sygnalizować swoje potrzeby.
Zamknięci w swoim ciele
Jak wynika z badań brytyjskich naukowców, ponad 50% osób będących w śpiączce zachowuje świadomość, nie ma tylko mocy sprawczej. Dla wielu osób ciało staje się więzieniem, które uniemożliwia nie tylko normalne funkcjonowanie, ale także kontakt z najbliższymi. Stan apaliczny, inaczej nazywany wegetatywnym sprawia, że pacjent zachowuje przytomność, jednak stan jego świadomości pozostaje zagadką. Pacjent niejednokrotnie może reagować na różne bodźce, poruszać ręką czy wykonywać gesty za pomocą mimiki. To właśnie takie urządzenie jak Cyber-oko jest w stanie pomagać lekarzom w określaniu stopnia świadomości pacjentów, a logopedom i rehabilitantom w pracy nad osiągnięciem przez pacjenta samodzielności. Wyjście ze stanu wegetatywnego bardzo często jest możliwe, jednak wymaga intensywnej pracy. Pacjenci mogą komunikować swoje emocje, co jest niezwykle ważne dla bliskich oraz osób prowadzących terapię. Nie tylko określać je na podstawie dostępnych wariantów, ale również tworzyć własne słowa, które o wiele lepiej definiują to, co chce przekazać chory.
Projekt Cyber- oka powstawał od 2009 do 2013 roku w zespole naukowców Politechniki Gdańskiej pod kierownictwem prof. Andrzeja Chyżewskiego z Katedry Systemów Multimedialnych we współpracy z toruńską Fundacją „Światło”. Wynalazek Cyber-Oko zakłada integrację techniki śledzenia wzroku z modułem badania aktywności elektrycznej mózgu (EEG) i modułem emisji zapachów. Głównym zastosowaniem zintegrowanego systemu Cyber-Oko jest obiektywizacja oceny stopnia świadomości oraz prowadzenia terapii pacjentów zdiagnozowanych jako osoby w stanie wegetatywnym. Dzięki ekranowi, na którym pojawiają się rysunki oraz litery można sprawdzić, na ile procent pacjent jest świadomy. Za pomocą Cyber-oka można śledzić ruch gałek ocznych, co daje możliwość wskazania odpowiedzi na zadane pytanie. Do oceny stanu świadomości zostały opracowane zróżnicowane pod względem trudności testy – na początku są to proste pytania, które posiadają dwa warianty odpowiedzi, a na samym końcu pokazywana jest klawiatura z literami, która może służyć jak narzędzie komunikacyjne pozwalające tworzyć rozbudowane wypowiedzi.
Już teraz Cyber-oko stało się ogromnym sukcesem – zostało wynalazkiem roku 2013, otrzymało wyróżnienie w konkursie „Złoty Skalpel 2013”, nagrodę Prezesa Rady Ministrów jako innowacyjne urządzenie w polskiej ochronie zdrowia, ale również wiele innych odznaczeń i wyróżnień. To ogromny sukces polskich naukowców, który umożliwił niesienie realnej pomocy wielu pacjentom na co dzień przykutym do łóżka.
Niemożliwe staje się możliwe
System CyberOko umożliwia nie tylko monitorowanie i diagnozowanie pacjentów z urazami mózgu, z którymi brak jest komunikacji werbalnej, ale także rehabilitację i trening osób znajdujących się w stanie wegetatywnym. Na Cyber-oko rozwijane w ramach projektu Typoszereg zapotrzebowanie jest ogromne. Coraz więcej placówek dołącza do grona ośrodków, w których z pacjentami pracuje się przy pomocy Cyber-oka.
Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Rawiczu jest szóstą placówką, w której wdrożono Cyber-oko. Inne ośrodki, które za jego pomocą mogą diagnozować i prowadzić terapię pacjentów to m.in. Zakład Opiekuńczo-Leczniczym Pomorskiego Centrum Traumatologii im. M. Kopernika w Gdańsku oraz ZOL Specjalistycznego Centrum Pielęgnacyjno - Opiekuńczego w Obornikach Śląskich. W tych ośrodkach Cyber-oko pełni nieco inną funkcję niż pierwotnie w ZOL Fundacji Światło, gdzie urządzenie zostało wykorzystane po raz pierwszy, by pomagać osobom po urazach mózgu w młodym wieku. Teraz sprawdza się również w przypadku pacjentów w starszym wieku, głównie po wylewach i udarach mózgu. To ogromny sukces projektu, którego zastosowanie jest stale poszerzane, a prace nad wdrożeniem nowych systemów informatycznych nie ustają.
- Profesor Czyżywski podarował nam Cyber-oko, a programiści związani z Fundacją przy udziale psychologów, logopedów oraz pracowników naukowych Katedry Systemów Multimedialnych Politechniki Gdańskiej stworzyli oprogramowanie dla pacjenta w stanie apalicznym. Byliśmy i jesteśmy zachwyceni tym urządzeniem. Nie myślałam, że doczekam momentu, w którym z człowiekiem wizualnie sprawiającym wrażenie osoby, do której nie docierają bodźce zewnętrzne, nawiąże się świadomy kontakt. Chory ma możliwość przekazywać swoje pragnienia, odczucia, a także komunikować się z innymi. Życie takiej osoby jest bardzo trudne, ale możliwość kontaktu ze światem zewnętrznym wyrywa go z niebytu społeczno-zdrowotnego. - twierdzi Janina Mirończuk, prezes Fundacji Światło, do której Cyber-oko trafiło jako pierwsze.
Błysk w oku
Autorzy projektu otrzymują od placówek medycznych wyniki badań, by doskonalić funkcjonowanie Cyber-oka. Urządzenie ma szansę pomagać również osobom z dysleksją czy problemami wzroku. Dzięki niemu wiele osób może kontaktować się ze swoimi bliskimi, którzy nie są w stanie samodzielnie komunikować się z otoczeniem.
- Dla wielu rodziców jedyną szansą na usłyszenie „Kocham Cię” od swojego dziecka jest zastosowanie innowacyjnego Cyber-oka. Nasz podopieczny Oskar Kiedrowicz cierpi na dziecięce porażenie mózgowe, dostęp do tego urządzenia może dać szansę na to, by porozumiał się z tatą, który jest jego opiekunem 24 godziny na dobę. To również okoliczność na rozpoczęcie terapii, która może zwiększyć jego szanse na samodzielność. - mówi prezes Anna Krawczyk z Fundacji Rycerze i Księżniczki. - Wszystko jednak wiąże się z kosztami, których rodzina nie jest w stanie samodzielnie pokryć, dlatego dokładamy wszelkich starań, by ułatwić drogę do uzyskania przez chłopca kontaktu ze światem zewnętrznym. - dodaje prezes Anna Krawczyk z RiK i zachęca do wsparcia chłopca w osiągnięciu celem m.in. wpłatą czy przekazaniem 1% podatku.
Wiele organizacji zajmujących się podopiecznymi cierpiącymi na dziecięce porażenie mózgowe stara się, by i do nich trafił wynalazek, który umożliwia dotychczas niemożliwe – spełnienie marzeń rodziców i opiekunów o „usłyszeniu” choć kilku słów od swojego chorego dziecka. Koszt zakupu Cyber-oka to około 23 tys. złotych. Zebranie funduszy na ten cel zwykle dla rodzin bazujących na podstawowych świadczeniach społecznych, stanowi ogromne wyzwanie, które nie jest możliwe do zrealizowania bez wsparcia z zewnątrz.
Czy wiesz, że?
Stephen Hawking przez lata pracował i komunikował się ze światem przy pomocy komputera, specjalnie stworzonego przez Intela na jego potrzeby. Hawkingowi jednak pozostał ostatni sprawny mięsień – w policzku – i to za jego pomocą „poruszał się” po ekranowej klawiaturze.
