Co tak naprawdę sprawiło, że czytasz ten artykuł? A może rozważaliście dokonanie innego wyboru? Dlaczego na śniadanie wybrałeś takie a nie inne produkty? Co sprawia, że robisz konkretne zakupy? Czy zastanawialiście się zatem kiedyś, skąd wiemy, jaką decyzję podjąć w danej chwili? Może kontynuować czytanie tego tekstu? A może napić się kawy albo wyjść z psem na spacer? Czy właściwie zawsze wiemy, co sprawia, że podejmujemy taką a nie inną decyzję? I czy zawsze zastanawiamy się nad wszystkimi możliwościami? Czy rozważamy wszelkie dostępne opcje w podejmowaniu decyzji? W wielu przypadkach decyzja pojawia się po prostu sama z siebie, a w innym razie jest efektem długotrwałych rozważań i stanowi jedną z alternatyw. A może ktoś za nas podejmuje decyzje? Jak to właściwie wygląda? Zastanówmy się zatem, co steruje naszymi decyzjami.
Trudne podejmowanie decyzji
Warto wspomnieć o tym, że podejmowanie decyzji jest im umiejętnością niezwykle istotną z adaptacyjnego punktu widzenia. Tak naprawdę do dokonania teatralnych i w pełni zadowalających wyborów konieczna jest zdolność i umiejętność integrowania wszystkich niezbędnych informacji sensorycznych, naszych wewnętrznych osobistych motywacji, a także wiedzy, która dotyczy potencjalnych konsekwencji, wynikających z poszczególnych opcji. Jeżeli przyjrzymy się literaturze z zakresu psychologii zauważyły, że podejmowanie decyzji rozumiane i ujmowany jest jako proces, w którym to istotne znaczenie mają różnego rodzaju aspekty, a mianowicie aspekt poznawczy, aspekt emocjonalny oraz aspekt motywacyjny. Tak naprawdę cały proces decyzyjny składa się z różnych fazy. Zaczyna się on od fazy przeddecyzyjnej, w której to następuje zdefiniowanie problemu jako takiego oraz zbieranie informacji na temat różnych dostępnych opcji rozwiązania go. W następnej kolejności następuje następuje faza druga, gdzie poprzez stopniowe wyodrębnianie różnych preferowanych opcji, podejmujemy właściwą decyzję. Ostatnią fazą jest faza postdecyzyjna, gdzie właśnie decydent z przeprowadza ewaluację dokonanego przez siebie wyboru i ocenia jego słuszność.
Teoretyczne podejmowanie decyzji
Otóż musimy sięgnąć do roku 1944 i przyjrzeć się pierwszym teoretycznym ujęciom podejmowania decyzji. Rozumienie to i badania z tego okresu określane są jako klasyczna teoria decyzji. Zakłada ona istnienie doskonale decydenta, który zna możliwe opcje działania oraz wie, jakie możliwe prawdopodobieństwa wystąpią w efekcie konsekwencji wyboru jednej z poszczególnych opcji lub kilku opcji. Decydent ten, kierując się zasada maksymalizacji użyteczności wybiera działanie, które w swoim najwyższym prawdopodobieństwie przyniesie mu największy zysk. Warto jednak wspomnieć o tym, że człowiek w żadnym wypadku nie podejmuje decyzji na podstawie absolutnych wartości zysku oraz prawdopodobieństwa. Istotne jest to dlatego, że późniejsza modyfikacja tej teorii uwzględniła już występowanie czynnika tak zwanej subiektywnej użyteczności. Z kolei to ujęcie podejmowania decyzji zakłada, że oprócz tego, że decydent dąży do maksymalizacji zysków, posiada rzecz jasna pełną wiedzę, która dotyczy wszystkich opcji działania, a także oblicza prawdopodobieństwo ewentualnych konsekwencji. Aktualnie zakłada się jednak, że teorie te mają charakter preskryptywny i tak naprawdę nie odzwierciedlają i nie opisują rzeczywistych zachowań człowieka w momencie, kiedy ten podejmuje decyzję. Warto wspomnieć, że w roku 1956 doszło do sformułowania koncepcji ograniczonej racjonalności, która normuje obecny sposób rozumienia procesów decyzyjnych wykonywanych przez człowieka. Tak naprawdę wymyśl tej koncepcji cały proces podejmowania decyzji służy adaptacji do otoczenia. Oznacza to, że człowiek posiada ograniczoną wiedzę o środowisku w którym żyje i porusza się, a także tym samym ma ograniczone możliwości przetwarzania informacji. Zatem jednostka czy też grupa przy podejmowaniu decyzji wybiera takie rozwiązania, które zdają się być satysfakcjonujące z punktu widzenia jej przetrwania a nie takie, które gwarantują maksymalny zysk i dążenie do uproszczenia ewentualnych strategii poznawczych, które są zaangażowane w cały ten proces. zatem to, w jaki sposób podejmowane są decyzje, wymaga od nas poznanie możliwości oraz ograniczeń umysłu a także właściwości całego otoczenia, w którym to podejmowanie decyzji następuje. W roku 1943 stwierdzono, że otoczenie i ograniczenia ludzkiej percepcji zmieniają się na tyle szybko i jednocześnie sprawiają, że konkretne procesy decyzyjne człowieka przebiegają po prostu w warunkach niepewności. Warunki niepewności są to takie, w których nieznane jest prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych konsekwencji oraz znajomości otoczenia. Odmienną sytuacją będzie więc podejmowanie określonych decyzji w warunkach ryzyka, gdzie decydent tutaj posiada już konkretne informacje.
Kiedy to mózg podejmuje decyzje
Warto wiedzieć o tym, że samo podejmowanie decyzji jest procesem, w które przebieg zaangażowanych jest tak naprawdę wiele innych procesów niższego rzędu, które związane są z funkcjonowaniem bardzo wielu obszarów mózgu. Tak naprawdę główną rolę w tych procesach oraz całej ich koordynacji odgrywa kora przedczołowa. To właśnie na nią położono główny nacisk, jako obszaru integrującego procesy zaangażowane właśnie w podejmowaniu decyzji. W przypadku około czołowej uznano, że odpowiada ona za tworzenie emocjonalnych oraz motywacyjnych asocjacji, które dotyczą poszczególnych opcji związanych z decyzjami. To właśnie w tym momencie i dzięki temu decydent, czyli osoba która podejmuje konkretną decyzję w danej chwili, może określić własne preferencje i określić aktualne swoje potrzeby i je uwzględnić.
Komputerowe wspomaganie decyzji
Wspomnij rzeczy jasne należy, że wraz z gwałtownym rozwojem technologii informatycznej doszło do tego, że to właśnie systemy komputerowe zaczęły pełnić istotną rolę w procesach decyzyjnych. Wykorzystywano do szczególnie tam, gdzie podjęta decyzja musiała zapaść szybko, a także w tym procesie konieczne było wykorzystanie ogromnej ilości danych, a także tam, gdzie sytuacja decyzyjna wymagała zastosowania skomplikowanych obliczeniowo modeli.
Podsumowanie
Psychologia decyzji jest dziedziną niezwykle ważną. Dzieje się tak dlatego, że za błędne decyzje osobiste, a także decyzję społeczne ludzie płacą bardzo często najwyższą cenę. Dlatego, że ważność tej czynności w życiu każdego człowieka jest ogromna, doszło do tego, że decyzję oraz sam proces ich podejmowania stały się przedmiotem bardzo wielu badań z różnego rodzaju dziedzin. Początkowo traktowano decyzję jako wyłącznie akty woli, wyróżniając w niej jedynie fazę namysłu, wyboru oraz wykonywanie postanowienie. Współczesne badania jednak są ściśle związane zarówno z aspektem poznawczym jak i motywacyjnym, ze względu na to, że w skład czynności decyzyjnych wchodzą procesy poznawcze, możliwość formułowania wariantu czytasz przewidywanie konsekwencji naszych decyzji, a także ocena wartości oraz atrakcyjności skutków naszych działań.
Nie ulega wątpliwości fakt, że podjęcie decyzji powinno być poprzedzone analizą decyzyjną, którą to powinien przeprowadzić sam decydent. Oczywiście przed podjęciem decyzji wspomagać można się pomocą analityka lub analityków. to właśnie oni na podstawie dostępnych informacji ustalą strukturę problemu.
