Dyrektywa dotycząca ochrony sygnalistów a polski projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia

Obecnie prowadzone są prace nad ostatecznym kształtem ustawy, pomimo, iż 17 grudnia 2021 roku dla państw Unii Europejskiej minął termin do implementacji dyrektywy o sygnalistach.

Projektowane przepisy, jak i dyrektywa, normalizują zasady dotyczące ochrony tzw. sygnalistów (z ang. whistleblowers), czyli osób zgłaszających nieprzestrzeganie prawa w miejscu pracy. Przepisy przewidują, aby pracodawca ponosił odpowiedzialność za ochronę anonimowości i poufności danych sygnalisty oraz zapewniał ochronę przed tzw. działaniami odwetowymi za ujawnienie nieprawidłowości.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność wprowadzenie odpowiednich procedur poprzez stworzenie wewnętrznego kanału przyjmowania i obsługi zgłoszeń oraz powołania osoby lub jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za rozpatrywanie zgłoszeń i podejmowanie działań następczych. Na pracodawcy ciąży również obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń dokonanych przez sygnalistów.

Obowiązek wprowadzenia wewnętrznej procedury informowania o naruszeniach mają pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 pracowników.

Podmioty sektora publicznego, a także z sektora prywatnego, które zatrudniają co najmniej 250 pracowników będą miały obowiązek wdrożenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych od momentu wejścia w życie ustawy, zatem przepisy projektu ustawy nie przewidują jakiegokolwiek okresu przejściowego dla tych podmiotów.

Podmioty w sektorze prywatnym zatrudniające co najmniej 50 i mniej niż 250 pracowników będą miały obowiązek wdrożenia regulaminu zgłoszeń wewnętrznych do dnia 17 grudnia 2023 r.

Brak wprowadzenia przez pracodawcę wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń albo wprowadzenie przez niego procedury niezgodnej z ustawą, grozi karą grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat 3.

Procedura zewnętrzna

Projekt ustawy przewiduje również zewnętrzną drogę informowania o naruszeniach.

Organem centralnym odpowiedzialnym za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych został Rzecznik Praw Obywatelskich. Ponadto przepisy wyodrębniają również organy publiczne, które przyjmować będą zgłoszenia dotyczące naruszeń w obszarach należących do zakresu działania tych organów. Projekt ustawy jako organ publiczny wymienia wprost jedynie Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który przyjmować będzie zgłoszenia sygnalistów w zakresie zasad konkurencji i ochrony konsumentów.

Problematyczne rozwiązania projektu ustawy

Polski projekt ustawy wzbudza wiele kontrowersji. Organizacje społeczne opiniujące projekt wykazują elementy, które są niezgodne z unijną dyrektywą, są zbyt zdawkowe i wymagają uszczegółowienia przez ustawodawcę lub są wręcz nadmiarowe i wykraczają poza wymagania wskazane w dyrektywie. Do najczęściej zgłaszanych postulatów należą zagadnienia dotyczące:

- wydłużenia okresu vacatio legis – obecnie przewidziany 14 – dniowy termin na wejście w życie ustawy jest zbyt krótki na podjęcie przez pracodawców odpowiednich kroków w celu zapewnienia zgodności z ustawą,

- uszczegółowienia definicji i pojęć stosowanych w ustawie, m.in. „osoba powiązana ze zgłaszającym” czy „niezależny organizacyjnie podmiot”,

- określenia sposobu, w jaki należy ustalać liczbę zatrudnianych pracowników,

- ujęcia w przepisach również grup kapitałowych oraz wszystkich jednostek organizacyjnych danych jednostek samorządu terytorialnego,

- uwzględnienia zasad przetwarzania danych związanych ze zgłoszeniem,

- wskazania momentu, od którego uznać należy osobę za sygnalistę objętego szczególną ochroną,

- pominięcia działania grup kapitałowych i powstających z tego zależności organizacyjnych, w szczególności w zakresie obsługi kanałów zgłoszeń dla sygnalistów oraz całości procesu postępowań wyjaśniających (relacja „spółki matki” ze „spółką córką”).

Na dzień 10 stycznia 2022 prace nad ustawą stanęły w miejscu, na etapie opiniowania. Z pozyskanych przez nas informacji wynika, że ze względu na obszerność materiału – uwagi do projektu ustawy mają łącznie setki stron – w związku z tym etap opiniowania na pewno nie zakończy się do końca stycznia. W związku z tym faktem, nieznana jest nadal ostateczna treść polskich przepisów dotyczących ochrony sygnalistów.

Na więcej pytań odpowiedzą nasi doradcy: https://bsjptech.pl